BÖBREK TAŞLARININ KIRILMASI
Böbrek Taşı rahatsızlığının tedavisi 1980 yıllarına kadar en önemli böbrek hastalıkları arasındaydı. Açık cerrahi yöntemler ile yapılan tedavi yolları son 20 yıla kadar alternatifi olmayan bir yöntemolarak uygulanmakta idi. Bu tür cerrahi müdahaleler, hastayı uzun süre günlük aktivitelerinden ve işinden alıkoymakta, hastanede kalış süresi uzamakta ve yüksek maliyetlere yol açmaktaydı.
Taş Kırma – ESWL (Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy) – Vücut dışından şok dalgalarıyla taş kırma) günümüzde böbrek taşlarının tedavisinde en sık ve güvenle kullanılan cerrahi olmayan ve hastanede yatış gerektirmeyen tedavi yöntemidir. Bu yöntem vücut dışındaki bir kaynaktan elde edilen ses dalgalarının elektro şok dalgaları haline getirilip, taşa yönlendirilmesiyle taşın parçalanması esasına dayanır. ESWL, tıptaki en büyük yeniliklerden biri olup üreter ve böbrek taşlarının tedavisinde sık kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir. ESWL diğer yöntemlere göre daha konforlu ve kolay uygulanabilir olduğu için çoğunlukla üriner sistem taş hastalığı, mesane taşları, ureter taşlarının tedavisinde ilk tercih edilen yöntemdir. ESWL ile birlikte perkütan nefrolitotomi, üretero-renoskopik girişimler, laparoskopik yöntemler ve son olarak retrograd intrarenal cerrahi yöntemlerin de kullanıma girmesi ile üriner sistem taş cerrahisinde önemli değişiklikler olmuştur.
ESWL Tedavisi gelişmiş modüler cihazlar ile çevre dokulara zarar vermeden yapılır. ESWL böbrek taşlarının cerrahiye gerek kalmadan ortadan kaldırılmasına olanak sağlayan, cerrahiye göre daha kolay, daha az riski olan, ucuz bir tedavi yöntemidir. ESWL (taş kırma) cihazları yüksek basınçlı şok dalgaları üretirler. Bu şok dalgaları hastanın cildine iletildikten sonra hastanın yumuşak dokularından zarar vermeden geçerler. Böbreği de geçen şok dalgaları bir x-ray ya da ultrason yardımı ile odaklandırıldıkları yani hedeflendirildikleri böbrek taşına çarparlar. Taş sınırında enerji açığa çıkar ve bu taşı genleştirir ve bu da taşın kenarlarında küçük çatlamalara sebep olur. Aynı etki şok dalgası taştan çıkarken de oluşur. Tekrarlanan şok dalgalarının sonucunda taş böbreklerden çıkıp, üreterlerden kolaylıkla geçebilecek ve idrarla rahatlıkla atılabilecek boyutta küçük parçalar halini gelir. Hasta, ESWL cihazındaki masaya yatar ve hastanın yatış şekli bu masanın ortasında yaralan su yastığının taşın bulunduğu bölgeye denk gelecek şekilde denk getirilir. Şok dalgaları bu su yastığının içerisinden hastanın vücuduna gönderilir. Hasta ESWL masasına yerleştirildikten sonra bir x-ray cihazı ya da ultrasonografi yardımı ile taş belirlenir ve şok dalgalarının taşa tam isabet edeceği şekilde odaklama yapılır. İşlem başlatıldığında cihaz otomatik olarak taşı hedefleyecek ve şok dalgaları sürekli olarak taşa isabet edecektir. Bu işlem taşın tamamen kırıldığı görüldüğünde veya işlemi gerçekleştiren uzman kişinin belirlediği maksimum şok sayısında ulaştığında sonlandırılacaktır. İşlem genellikle 30 dakika ile 1 saat arasında sürmektedir. ESWL tedavisi hastaneye yatmaksızın gerçekleştirilir. Çocuk hastalar haricinde anesteziye gerek duyulmamaktadır. Yeni kuşak Modüler ESWL cihazlarında işlem oldukça ağrısız ve konforludur. İşlem sırasında ağrı hissedilmesi çok ndir görülen bir etki olmakla birlikte bu tür durumlar için işlemden önce bir ağrı kesici yapılır ve kişi işleme alınır.
ESWL İLE TAŞLARIN KIRILMA BAŞARISI
ESWL ile böbrek taşı kırmanın amacı taşın 5 mm den daha küçük parçalar haline getirilmesi ve böbrekten temizlenmesidir. ESWL ile başarı taşın cinsine, sertliğine, büyüklüğüne ve idrar yolunda yerleştiği yere göre değişir. ESWL hemen hemen bütün taşlarda başarı sağlayabilecek bir tedavi yöntemidir. Tek bir seansta kırılabilen taşlar olabileceği gibi tekrarlayıcı seanslara da ihtiyaç duyulabilir. Ortalama bir başarı oranı vermek gerekirse ESWL ile böbrek taşlarının %95’i ESWL sonrasında böbrekten temizlenirler. Başarıda en önemli faktörler: taşın özellikleri, kullanılan cihazın modüler özellikte olması ve işlemi gerçekleştiren ekibin deneyimi şeklinde sıralanabilir.
ESWL tedavisinin uzun dönemde böbrekte bıraktığı hasar çok azdır veya yoktur. Ancak çok büyük ve yaygın taşlarda aylarca sürekli ESWL uygulandığında böbrekte hasarın artabileceği ve hipertansiyon gelişebileceğine dair çalışmalar bulunduğundan 3-4 seans sonrasında kırılıp temizlenmeyen taşlarda ESWL tedavisine devam etmenin gereği yoktur. ESWL sonrasında idrarda hafif kanama olağandır ve birkaç gün içerisinde düzelir. ESWL öncesinde görülebilecek önemli sorunlardan birisi büyükçe taş parçalarının idrar kanalından geçemeyerek kanalı tıkaması ve idrar akışını durdurmasıdır. Bu durum oldukça ağrılı seyredebilir. Bu nedenle kanalı tıkayan taş parçalarına ek ESWL uygulaması yapılabilir ya da endoskopik yöntem ile idrar kanalı taştan arındırılır. İşlem sonrasında hastanın günlük yaşantısına devam etmesi, bol sıvı alması, sıkça hareket etmesi ve şikayetleri varsa şikayetlerine yönelik verilen ilaçların kullanılması önerilmektedir. Uygun zamanda da taşların kırılıp kırılmadığı ve taşların durumunu değerlendirmek amacıyla mutlaka kontroller yapılmalıdır.
